Alimenty dla rodziców. Kiedy dorosłe dziecko musi łożyć na utrzymanie matki lub ojca?

Obowiązek alimentacyjny może działać w obie strony. Nie tylko rodzice są zobowiązani do utrzymywania dzieci. W określonych sytuacjach również dorosłe dziecko może zostać zobowiązane do łożenia na rzecz matki lub ojca. W jakich przypadkach to możliwe?

W artykule opisaliśmy, kiedy dorosłe dziecko może być zobowiązane do płacenia alimentów na rzecz rodziców. Wyjaśniliśmy, że obowiązek ten nie jest automatyczny, potrzebny jest pozew i decyzja sądu. Pokazaliśmy też, w jakich sytuacjach sąd może oddalić żądanie alimentów. Poruszyliśmy również temat podziału obowiązku między rodzeństwo oraz przykładowych sytuacji, w których alimenty mogą być zasądzone.

Czym jest obowiązek alimentacyjny względem rodziców?

Obowiązek alimentacyjny względem rodziców to wynikające z przepisów prawa rodzinnego zobowiązanie dorosłych dzieci do zapewnienia swoim rodzicom środków niezbędnych do utrzymania, w sytuacji, gdy ci znajdują się w niedostatku i nie są w stanie samodzielnie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych. Może obejmować zarówno pomoc finansową, jak i rzeczową. W uzasadnionych przypadkach świadczenie może przyjąć także formę opieki osobistej lub pomocy wychowawczej.

Podstawę prawną stanowi art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który określa, że obowiązek alimentacyjny ciąży na krewnych w linii prostej – a więc również na dzieciach względem rodziców. Warunkiem jego realizacji jest jednoczesne spełnienie dwóch przesłanek:

• Rodzic znajduje się w niedostatku, czyli nie ma możliwości samodzielnego utrzymania się na minimalnym poziomie egzystencji (nie musi to oznaczać całkowitego braku dochodów).
• Dziecko ma realną możliwość udzielenia pomocy – sąd każdorazowo ocenia, czy przekazanie alimentów nie spowoduje nadmiernego obciążenia lub uszczerbku w sytuacji finansowej zobowiązanego.

Co istotne, obowiązek ten nie ma charakteru automatycznego. Rodzic musi wystąpić, więc z odpowiednim żądaniem (najczęściej w pozwie sądowym). Wówczas sąd bada nie tylko sytuację ekonomiczną obu stron, ale także relacje rodzinne.

Kiedy rodzic może żądać alimentów od dziecka?

Rodzic może wystąpić z roszczeniem alimentacyjnym wobec swojego dorosłego dziecka wówczas, gdy znajduje się w stanie niedostatku i nie ma możliwości samodzielnego zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Chodzi tu o sytuacje faktyczne, w których jego dochody są niewystarczające, by zapewnić mu byt na minimalnym, godnym poziomie.

Przykłady sytuacji, w których rodzic może skutecznie ubiegać się o alimenty od dziecka:

• rodzic emeryt z niskim świadczeniem – np. osoba samotna, której emerytura nie wystarcza na pokrycie kosztów leków, czynszu i jedzenia,
• rodzic niezdolny do pracy z powodu choroby lub wieku – który utracił zdolność zarobkowania, a nie posiada oszczędności ani wsparcia innych bliskich,
• rodzic pozbawiony środków z powodu sytuacji losowej – np. pożaru, kradzieży, nieoczekiwanych wydatków medycznych,
• rodzic, który wcześniej przekazał dziecku majątek (np. w formie darowizny lub dożywocia) – a mimo to nie otrzymuje z jego strony wsparcia, którego zasadnie się spodziewał,
• rodzic żyjący w trudnych warunkach lokalowych – np. bez dostępu do ogrzewania, z niewystarczającymi środkami na opłacenie podstawowych rachunków.

Czy mogę odmówić płacenia alimentów, jeśli rodzic mnie nie wychowywał?

Nie są odosobnione przypadki, w których dorosłe dziś osoby dorastały w rodzinach dysfunkcyjnych. Jeśli rodzic rażąco zaniedbywał swoje obowiązki wobec dziecka, może to mieć istotne znaczenie przy ocenie zasadności żądania alimentacyjnego.

Zgodnie z art. 144¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny nie istnieje, gdy jego realizacja byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Sąd, rozpoznając taką sprawę, bierze pod uwagę nie tylko sytuację finansową rodzica, ale również jego wcześniejsze postępowanie wobec dziecka. Zatem, w określonych przypadkach sąd może oddalić pozew o alimenty. 

Zwłaszcza, jeśli dorosłe dziecko udowodni, że rodzic:

• nie uczestniczył w jego wychowaniu,
• nie łożył na jego utrzymanie,
• nadużywał alkoholu lub stosował przemoc fizyczną/psychiczną,
• świadomie zerwał więź i nie interesował się losem dziecka przez wiele lat.

Czy obowiązek alimentacyjny dotyczy każdego dziecka?

Co do zasady każde pełnoletnie dziecko może zostać zobowiązane do alimentacji rodzica, o ile spełnione są przesłanki ustawowe. W przypadku rodzeństwa obowiązek alimentacyjny rozkłada się proporcjonalnie. Sąd bierze pod uwagę liczbę dzieci oraz ich indywidualną sytuację majątkową i rodzinną. Może więc zobowiązać każde dziecko w różnym zakresie lub tylko niektóre z nich, jeśli pozostali nie są w stanie ponieść takiego ciężaru bez uszczerbku dla siebie i swoich rodzin.

Podstawę stanowi art. 135 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym wysokość i zakres świadczeń alimentacyjnych zależą zarówno od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak i możliwości majątkowych oraz zarobkowych zobowiązanego.

Masz wątpliwości, czy ten obowiązek dotyczy także Ciebie? Obawiasz się pozwu lub niejasnej sytuacji rodzinnej? Skonsultuj się ze mną. Pomogę Ci ocenić sytuację i przygotować odpowiednią strategię działania.

+48 508 319 888 lub biuro@adwokatml.pl