Co musi zrobić spadkobierca po śmierci spadkodawcy?

Z chwilą śmierci spadkodawcy jego majątek z mocy prawa przechodzi na spadkobierców. Aby skutecznie potwierdzić nabycie spadku i uniknąć ewentualnych komplikacji prawnych lub podatkowych, konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniego postępowania spadkowego. Wyjaśniamy, na czym ono polega.

Ten tekst to praktyczny przewodnik dla osób, które odziedziczyły majątek po zmarłym. Wyjaśnia, czym jest spadek, kto może być spadkobiercą i jakie są formy przyjęcia lub odrzucenia spadku. Omawia również szczegółowo, jak przeprowadzić postępowanie spadkowe. Na końcu wskazuje obowiązki spadkobiercy po nabyciu spadku, w tym formalności podatkowe i ewentualne zobowiązania wobec wierzycieli.

Czym jest spadek i kim jest spadkobierca?

Zgodnie z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego, spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego (spadkodawcy), które z chwilą jego śmierci przechodzą na spadkobierców. Przejście spadku następuje z mocy prawa, niezależnie od tego, czy dziedziczenie następuje na podstawie ustawy, czy testamentu.

Spadek obejmuje wyłącznie prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, które nie gasną z chwilą śmierci. Nie wchodzą do niego m.in. prawa ściśle związane z osobą zmarłego (np. użytkowanie, służebności osobiste), roszczenia o alimenty ani niektóre zobowiązania publicznoprawne.

Spadkobiercą jest osoba fizyczna lub prawna, która nabywa spadek na podstawie ustawy (dziedziczenie ustawowe) albo testamentu (dziedziczenie testamentowe).

Jak ustalić, że jesteś spadkobiercą?

Jeśli spadkodawca nie pozostawił testamentu, dziedziczenie następuje według reguł ustawowych określonych w art. 931 i kolejnych Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci zmarłego oraz jego małżonek. W dalszej kolejności dziedziczą m.in. rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa – zależnie od okoliczności i istnienia bliższych krewnych.

Jeśli natomiast istnieje testament, spadkobiercą jest osoba wskazana przez spadkodawcę. Może to być zarówno członek rodziny, jak i osoba spoza kręgu ustawowego (np. znajomy, fundacja, osoba prawna).

Na jakich warunkach można przyjąć lub odrzucić spadek?

Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego, spadkobierca ma prawo do wyboru jednej z trzech możliwości:

• przyjęcia spadku wprost (proste przyjęcie),
• przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
• odrzucenia spadku.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (czyli od daty śmierci spadkodawcy lub od momentu uzyskania wiedzy o powołaniu testamentowym).

Brak oświadczenia w tym terminie oznacza z mocy prawa przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów.

Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe?

Postępowanie spadkowe to procedura mająca na celu oficjalne potwierdzenie nabycia spadku przez spadkobierców. Może ono odbywać się na dwa sposoby: sądownie lub przed notariuszem.

W postępowaniu sądowym spadkobierca składa wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek powinien zawierać dane zmarłego, podstawę dziedziczenia (ustawową lub testamentową), dane spadkobierców oraz załączniki: odpis aktu zgonu, ewentualny testament, odpisy aktów stanu cywilnego i dowód opłaty sądowej. 

Sąd, po przeprowadzeniu rozprawy i ewentualnym przesłuchaniu uczestników, wydaje postanowienie, które po uprawomocnieniu potwierdza nabycie spadku i umożliwia dalsze rozporządzanie majątkiem (np. dział spadku, sprzedaż nieruchomości, formalności w banku).

Alternatywnie, jeżeli pomiędzy spadkobiercami nie ma sporu, możliwe jest przeprowadzenie postępowania notarialnego. W takim przypadku wszyscy spadkobiercy stawiają się u notariusza, który sporządza protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia. Dokument ten ma moc prawną równą postanowieniu sądu i również uprawnia do dalszych czynności prawnych dotyczących spadku.

Jakie obowiązki ma spadkobierca po nabyciu spadku?

Po nabyciu spadku spadkobierca powinien dopełnić kilku istotnych obowiązków. Przede wszystkim musi zgłosić fakt nabycia spadku do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia sądu lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Chyba że należy do tzw. najbliższej rodziny, zwolnionej z podatku po spełnieniu warunków ustawowych.

W przypadku, gdy spadek obejmuje nieruchomości, konieczne może być także złożenie wniosku o wpis prawa własności do księgi wieczystej. 

Spadkobierca powinien również uregulować sprawy związane z ewentualnymi długami spadkodawcy, jeżeli przyjął spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeśli potrzebujesz pomocy w przejściu przez te formalności, skontaktuj się z nami. Pomożemy Ci bezpiecznie i zgodnie z prawem uporządkować sprawy spadkowe.

+48 508 319 888 lub biuro@adwokatml.pl