Rozwód z orzekaniem o winie czy bez? Skutki dla małżonków i nadchodzące zmiany w przepisach

Rozstrzygnięcie o winie w rozwodzie przez lata miało ogromne znaczenie. Obecnie jednak podejście do tej kwestii zaczyna się zmieniać. Planowana reforma ma uprościć procedurę i ograniczyć konflikty między małżonkami. Jak po jej wprowadzeniu będzie wyglądało postępowanie rozwodowe?

Z tego tekstu dowiesz się, czym różni się rozwód z orzekaniem o winie od rozwodu bez winy i jakie skutki prawne pociąga za sobą każde z tych rozwiązań. Poznasz planowane zmiany w Kodeksie rodzinnym i to, jak wpłyną one na przebieg postępowania rozwodowego, wysokość alimentów oraz długość procesu. Dowiesz się również, dlaczego rola adwokata w rozwodzie pozostaje ważna, mimo planowanego uproszczenia przepisów.

Czym jest rozwód z orzekaniem o winie?

Rozwód z orzekaniem o winie to postępowanie sądowe, w którym sąd na wniosek przynajmniej jednej ze stron bada, kto ponosi odpowiedzialność za trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Podstawę prawną stanowi art. 57 § 1–2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), zgodnie z którym sąd co do zasady ma obowiązek orzec o winie, chyba że małżonkowie wspólnie wniosą o zaniechanie jej ustalania (czyli rozwód bez orzekania o winie).

Dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy jedna ze stron zarzuca drugiej naruszenie obowiązków małżeńskich, takich jak:

• niewierność (zdrada fizyczna lub emocjonalna),
• przemoc fizyczna lub psychiczna,
• nadużywanie alkoholu lub innych substancji,
• porzucenie współmałżonka i rodziny,
• rażące zaniedbywanie obowiązków rodzinnych lub finansowych,
• brak lojalności i wsparcia, skutkujący rozkładem więzi emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej.

Jakie skutki ma rozwód z orzekaniem o winie?

Aby orzec winę, sąd musi ustalić, że zachowanie jednego z małżonków było zawinione, tzn. świadome, dobrowolne i sprzeczne z zasadami współżycia małżeńskiego oraz że doprowadziło ono do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Wina może być:

• jednostronna – gdy tylko jeden z małżonków ponosi odpowiedzialność,
• obustronna – gdy oboje małżonkowie przyczynili się do rozpadu małżeństwa.

Jakie są skutki rozwodu z orzekaniem o winie? Małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może zostać zobowiązany do płacenia alimentów na rzecz współmałżonka niewinnego, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku.

Dodatkowo orzeczenie o winie może mieć znaczenie emocjonalne i społeczne, wpływa na ocenę moralną stron. Bywa też argumentem w rozmowach o opiece nad dziećmi czy przy podziale majątku.

Rozwód bez orzekania o winie i jego konsekwencje

W tym trybie sąd nie ustala już, kto ponosi odpowiedzialność za rozpad małżeństwa. Przyjmuje się wówczas, że obie strony w równym stopniu przyczyniły się do rozkładu pożycia albo że kwestia winy nie ma znaczenia dla dalszego życia byłych małżonków.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia jest wspólny wniosek obojga małżonków o zaniechanie ustalania winy (art. 57 § 2 KRO).

Najważniejszym skutkiem jest to, że żadne z małżonków nie może domagać się alimentów z tytułu wyłącznej winy drugiego. Obowiązek alimentacyjny może powstać jedynie wtedy, gdy jedna ze stron znajdzie się w niedostatku (art. 60 § 1 KRO), czyli nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Nowe zasady rozwodów w Polsce. Jakie zmiany są planowane?

Dotychczas rozwody w Polsce odbywały się co do zasady z orzekaniem o winie, chyba że oboje małżonkowie zgodnie wnieśli o jej pominięcie. Sąd był więc zobowiązany do badania, kto ponosi odpowiedzialność za rozkład pożycia, co często prowadziło do długich, emocjonalnych i konfliktowych procesów.

Obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada reformę, która ma uprościć i skrócić procedurę rozwodową. Zgodnie z projektem, rozwód bez orzekania o winie ma stać się rozwiązaniem domyślnym. Ustalanie winy małżonka będzie możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach.

Celem zmian jest zmniejszenie konfliktowości i odciążenie sądów, które obecnie rozpatrują setki tysięcy spraw rocznie. Reforma ma także skrócić czas trwania postępowań i ograniczyć konieczność przesłuchiwania świadków w sprawach rodzinnych.

Koniec z badaniem winy. Co to oznacza dla małżonków?

Po zmianie przepisów osoby decydujące się na zakończenie małżeństwa mogą spodziewać się kilku istotnych różnic w przebiegu postępowania:

• szybszy rozwód – sąd nie będzie już analizował przyczyn rozpadu związku ani przesłuchiwał świadków w celu ustalenia winy, co znacząco skróci czas trwania sprawy,
• mniej konfliktów – postępowanie stanie się spokojniejsze i mniej konfrontacyjne, ułatwiając osiągnięcie porozumienia w sprawach dzieci, majątku czy miejsca zamieszkania,
• brak wskazania winnego – wyrok nie będzie oceniał moralnie żadnej ze stron, co pozwoli uniknąć publicznego „rozliczania” relacji małżeńskiej,
• nowe zasady alimentów – po reformie alimenty nie będą już powiązane z orzeczeniem o winie; będzie można ich żądać jedynie w przypadku niedostatku,
• uproszczona procedura sądowa – większość spraw rozwodowych ma kończyć się szybciej, często już podczas pierwszej rozprawy,
• większy nacisk na kwestie rodzinne – zamiast ustalać winę, sądy skupią się na dobru dzieci, kontaktach z rodzicami i podziale obowiązków po rozwodzie.

Czy orzekanie o winie zniknie całkowicie z polskiego prawa rodzinnego?

Po wejściu zmian, sąd z urzędu nie będzie już badał, kto ponosi odpowiedzialność za rozpad małżeństwa, chyba że jedna ze stron wykaże, że istnieją ku temu szczególne powody. W wyjątkowych przypadkach, takich jak przemoc domowa, rażące naruszenie obowiązków małżeńskich czy sytuacje zagrażające dobru wspólnych małoletnich dzieci, sąd nadal będzie mógł ustalić winę jednego z małżonków.

Zmiany zakładają też uchylenie art. 57 KRO, który dotychczas nakładał na sąd obowiązek orzekania o winie. Pomimo tego reforma nie likwiduje całkowicie skutków zachowań w małżeństwie. Kwestie takie jak alimenty, opieka nad dziećmi czy podział majątku nadal będą oceniane przez pryzmat rzeczywistych okoliczności życia rodzinnego.

Czy w świetle nadchodzących zmian nadal opłaca się wnosić o rozwód z orzekaniem o winie?

Jeśli pozew o rozwód zostanie złożony przed wejściem w życie nowych przepisów, sprawa będzie toczyć się na podstawie obecnych zasad, czyli sąd nadal będzie miał obowiązek orzec o winie, chyba że obie strony zgodnie wniosą o jej pominięcie.

Najważniejsze skutki to:

• Alimenty między byłymi małżonkami – małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może zostać zobowiązany do płacenia alimentów na rzecz współmałżonka niewinnego, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku (art. 60 § 2 KRO).
• Brak terminu ograniczającego obowiązek alimentacyjny – w przeciwieństwie do rozwodu bez orzekania o winie, gdzie obowiązek wygasa po 5 latach, przy winie wyłącznej trwa on bezterminowo (dopóki uprawniony pozostaje w potrzebie).

Nowe przepisy nie działają wstecz. Prawo nie może odbierać uprawnień, które już zostały nabyte. Oznacza to, że osoba uznana wcześniej za winną nie będzie mogła żądać uchylenia alimentów tylko dlatego, że zmieniły się przepisy.

Jeśli jednak pozew zostanie wniesiony po wejściu w życie reformy, sąd z zasady nie będzie już badał winy.

Rola adwokata w obliczu nadchodzących zmian

Zmiany w prawie rozwodowym mają uprościć procedury, ale nie eliminują potrzeby profesjonalnego wsparcia. Pomoc adwokata nadal może przesądzić o korzystnym wyniku sprawy.

Po pierwsze, nawet w zreformowanym modelu mogą zdarzyć się sytuacje, w których sąd będzie ustalał winę. W takich sprawach profesjonalna pomoc jest wręcz niezbędna, aby właściwie przedstawić dowody i chronić swoje prawa.

Po drugie, rozwód to nie tylko samo rozwiązanie małżeństwa, ale też kwestie majątkowe, alimentacyjne i opiekuńcze. Ustalenie podziału wspólnego dorobku, zabezpieczenie interesów dzieci czy sporządzenie porozumienia rodzicielskiego to obszary, w których doświadczenie adwokata ma kluczowe znaczenie.

Dlatego, mimo planowanego uproszczenia procedur, wsparcie adwokata wciąż ma istotne znaczenie.

Masz pytania dotyczące rozwodu lub planowanych zmian w przepisach? Skontaktuj się ze mną, omówimy Twoją sytuację i wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie.

+48 508 319 888 lub biuro@adwokatml.pl